تدابیر خوردن و اشامیدن

رژیم غذایی (تدبیرالماكول)

كسی كه می خواهدبهداشت رارعایت كند نباید غذاهای دارویی مانند سبزی(بقول )و میوه و نظایر آن را غذای اصلی خود قرار دهد، زیرا غذاهای نرم كننده خون را می سوزانند، غذاهای غلیظ بلغم آورند و تن را سنگین می كنند.

بهترین غذاها برای تندرستی عبارتند از

• گوشت، بویژه گوشت بزغاله، گوساله كوچك و بره

• گندم كه آمیزه های آن پاك شده باشد. محصول كشت بایدآسیبی ندیده باشد.

• شیرینی كه با مزاج دمساز باشد.

• نوشابه (شراب) خوشبوی ریحانی.

در غذاهای اصلی بجز این چهار نوع نباید غذای دیگری مورداعتماد واعتیاد قرار گیردمگر از روی ناچاری و یا برای چاره جویی بیماری و پیشرفت بهداشت انتخاب گردد.

در بین میوه ها آن هایی كه مشابه غذا هستند عبارتند از

-1 انجیر وانگو مشروط بر این است كه این میوه ها بی آفت و كاملاًرسیده و بسیار شیرین باشند.

-2 خرما در سرزمین هایی كه به خوردن آن عادت دارند.

موقع غذا

1 -غذا را نباید بدون داشتن اشتها خورد.

2 -اگر اشتهای پیدا شده مانند اشخاص مست، كاذب نباشد نشاید خود راگرسنه نگهداشت .

3 -كسی كه بیماری تخمه (پرخوری) دارد، وقتی خود راگرسنه نگه می دارد معده اش پر از خلط های چركی و ناپسند می شود.

4-در زمستان غذایی باید تناول شود كه گرمی می بخشد و در تابستان غذایی كه سردی دهنده است و یا گرمی آن اندك می باشد.

5 -گرمی و سردی غذا هرگز نباید خارج از توان شخص باشد.

باید بدانی : كسی كه در مواقع ارزانی غذا به سیر شدن عادت كرده است، اگر در موقع كمبودغذا گرسنگی بكشد برایش بسیار ناگواراست .

همچنین كسی كه به علّت كمبود غذا به كم خوردن و گرسنگی عادت دارد، اگر در موقع ارزانی و دسترسی به غذا، پرخوری كند وضعش از حالت اولی هم بدتراست .مامردمانی را دیدیم كه درقحط سالی دسترسی به خوراك نداشتند و وقتی بعداً غذا زیاد شد، شكم را پر كردند و مردند تنور شكم تافتن بیش از اندازه در تمام حالات كشنده است و فرقی نمی كند كه آكندن شكم با خوراك یا نوشیدنی باشد .

اشخاص زیادی شكم را به افراط انباشته اند و خفه شده اند و درگذشته اند.اگر در خوراك اشتباهی روی داد و مقداری از غذاهای دارویی تناول شد، باید در هضم و پخته شدن آنكوشش بعمل آورد و به هیچ وجه قبل از هضم آن نباید چیزی متضاد آن را فرو داد . مثلا كسی كه خوراك سرد مانند خیارچنبر (فلوس) و خیار و كدو می خورد باید غذای ضد آن مثلا سیر و گندنا (تره ) نیز تناول كند، یا اگر غذایش گرم مزاج بود. باید غذای سردی مانند خیار و بقلةالحمقاء(تورك، خُرفَه) بخورد. اگر خوراك بندآمدنی باشد گشود نی بخورد تا بند آوردنی تخلیه شود و بعد به طور متناسب حال خود را گرسنه نگهدارد .

كسی كه طالب تندرستی است، چه غذایش اشتباهی باشد و چه نباشد، نباید قبل از پیدا كردن اشتها و پیش از تهی شدن معده و روده های بالایی از غذای قبلی، غذا بخورد. زیان بخش ترین نوع غذا خوردن آن است كه قبل از هضم و پخته شدن غذای قبلی، غذای دیگری بر آن وارد شود . بدترین كارها آنباشتن شكم وپرخوری است، بویژه اگر غذا از نوع ناپسند باشد . اگر درد ناشی از پرخوری بر اثر غذاهای غلیظ باشد مفاصل و كلیه به درد می آیند و شكم پرست به بیماری برونشیت، نفس تنگی، نقرس و سخت شدن طحال و كبد و بیماری های بلغمی و سودایی مبتلا می شود .

اما اگر پرخوری بیش از حد و عوارضش بر اثر خوراك های لطیف باشد، بیماری های روی آور عبارتند از تب های گرم و شدید و پلید (خبیثه) و ورم های آزار دهنده و ناپسندیده. گاهی اتّفاق می افتد كه غذایی تناول شده و مشكلاتی ببار آورده است و برای چاره جویی قبل از آنكه به كلّی هضم شود غذاهای رطوبت دهنده ساده ای را بر آن وارد می كنیم . غذای دوم كه دارو به شمار می آید، كیموس غذای تناول شده را "خوب"می سازد و چنین حالتی برای رهایی از آن نیازی به ورزش نداریم . لیكن كسی كه بعد از خوردن غذای غلیظ كه نامناسب برای تن است بخواهد آن را سریعا با غذای تیز و تند مزه هضم كند، عكس حالت اولی را می بیند و برای مصون ماندن از آسیب نیاز به ورزش دارد . به انداز ه زمانی كه غذا در معده می ماند بعد از خوردن غذا حركات سبك لازم است به ویژه برای كسی كه بخواهد بعد از غذا بخوابد . روی آوردهای روانی بسیار سخت و حركات بدنی بسیار دشوار مانع هضم هستند.

در فصل زمستان نباید غذاهای كم تغذیه ای مانند دانه ها و بقولات خورد . غذای ز مستانی باید تغذیه دهنده تر از حبوبات و واجد ارزش غذایی بیشتری باشد. غذاهای تابستانی باید برعكس غذاهای زمستانی باشند. هرگز نباید آنقدر غذا خورد كه جایی در معده نباشد و باید قبل از سیر شدن و باقی ماندن اشتها دست از طعام كشید. این باقیمانده اشتها بعد از ساعتی خود به خود از بین می رود.

در مسئله خوراك همواره باید به مقداری عادت كرد و پا از آن فراتر ننهاد . بدترین خوراك ها آن است كه بر معده سنگینی كند و بدترین نوشابه ها آن است كه بیش از حد اعتدال باشد و در معده بالا آید . كسی كه امروزه بیش از اندازه خورده است باید فرداخود را گرسنه نگهدارد، بسیار بخوابدو خوابگاهش گرم و سرد نباشد و هوای معتدل داشته باشد . اگر خوابش نبرد و نتوانست زیاد بخوابد، زیادپیاده روی كند، نرم راه برود، از راه رفتن بازنایستد و پی درپی برود و استراحت نكند و كمی هم نوشیدنی خالص بخورد.

مقدار غذا

مقدار غذا بر قیاس عادت و نیرومندی غذا خورنده است . شخص تندرست باید آنقدر بخورد كه احساس سنگینی نكند و اندام های سرازیری اش كشیده نشوند، باد نكند و شكمش به قرقر نیفتد و غذا از پایین به بالا نیاید و دلش بهم نخورد و به اشتهای سگی دچار نشود، اشتهایش بند نیاید، كندذهن نگردد و به بی خوابی دچار نشود.

هر غذ ایی كه طعمش دیر احساس شد بد و هر قدر دیرچش تر باشد بدتر است . اگر بر اثر غذا نبض به درشتی بزند و نفس كوتاه بیرون آید، باید دانست كه غذا از حد اعتدال پا فراتر نهاده است، زیرا اگر معده بیشتر از حالت لازم انباشته شود مزاحم حجاب حاجزمی شود و در نتیجه تنفس كوتاه و پی درپی می آید . بر اثر این بی نظمی تنفس، نیاز قلب به نبض بیشتر می شود و از آن جا نبض درشت می زند و نیر و كاهش می یابد . اگر گرمی بدن كسی بر اثر غذا شدت یابد نباید غذای مورد نیاز خود را یكباره فرو دهد بلكه كم كم و به تدریج غذا بخورد تا اگر شكم پر از خوراك شد عوارضی مانند تب لرز و بعد از آن تب گرمی مانند تب روزانه ناشی از خوراك گرم در او ایجاد نشود. كسی كه نمی تواند غذای مورد احتیاج خود را در یك وعده هضم كند، باید دفعات غذا خوردن را افزایش و مقدار غذا را كاهش دهد.

غذای اشخاص سودایی مزاج باید كمتر گرمی زا باشد . غذای صفرایی مزاجان باید خنك كننده باشد . كسی كه خونش گرم مزاج است نیازمندخوراك های سرد و كم تغذیه است . كسی كه خونش بلغمی است باید خوراكش اندك، گرم و لطیف باشد . برای پس و پیش افتادن و درجه بندی خوراك ها دستوراتی هست كه هركس بهداشت را رعایت می كند باید آن ها را بكار بندد:

1) کسی كه غذای سخت و دیرهضم می خورد، نباید به دنبال آن غذای زود هضم و رقیق بخورد، زیرا این غذای رقیق دنباله رو، پیش از غذای قبلی خود هضم می شود . غذای دیرهضم بالانشین می شود و راه داخل شدن بر آن بسته می شود و متعفّن می گردد و تباه می شود و هرچه با او بیامیزد به تباهی می گراید، مگر در حالتی كه بعداً ذكر خواهیم كرد.

2 ) همچنین شا یسته نیست كه وقتی انسان ابتدا خوراك لغزنده ای می خورد كه زودهضم می شود بلافاصله غذای نیرومند و سختی را با آن همراه سازد زیرا غذای سخت با آن در معده می لغزد و نصیب خود را از هضم دریافت نمی كند . شایسته نیست كه غذاهایی مانند ماهی و غذای مشابه آن را بعد از ورزش خسته كننده تناول كنیم، زیرا این غذا تباه می شود و خلط ها را تباه می گرداند.

3 ) برای كسانی كه معده سست دارند و غذا را قبل از هضم بیرون می دهند، رواست كه قبل از غذای عادی، غذای گیرنده ای بخورد

4 ) از كیفیت و وضع معده همواره بایدمراقبت كرد . معده برخی اشخاص غذای لطیف و زودهضم را تباه می گرداند و غذای سخت و دیرهضم را هضم می كند . چنین كسانی را اشخاص دارای معده آتشین می نامند . درعده دیگر یوضع معده درست برعكس حالت معده آتشین است.

5 ) خوگرفتن به نوع غذا نیز اهمیت دارد . همچنین هر سرزمینی ویژگی هایی از طبایع و مزاج ها را دارد كه خارج از دستور مقیاس تعیین شده است . این نكته را نباید فراموش كرد كه باید بررسی هایی در باره سنجشها، پژوهش ها و آزمایش ها بكنی و آن ها را مقیاس قرار دهی.

شاید غذایی كه به آن عادت شده است و تا اندازه ای زیان هایی هم دربر دارد بیشتر ا ز غذای نشناخته مفید باشد . برای هر جسمی و هر مزاجی غذای ویژه ای ملایم است و اگر آن را تغییر دهیم دچار زیان می گردد .

برخی از خوراك های خوب و مطلوب برای بعضی از مردم مناسب نیست و باید از آن دوری جویند .كسانی كه از غذاهای نامطلوب لذت می برند نباید خود را فریب دهند زیرا این غذاها به مرور ایام خلط های ناپسند و بیمار كننده و كشنده می گردند . كسی كه در بدنش خلط های بد وجود داشته باشد رواست كه غذاهای خوب زیاد بخورد، بویژه اگر چنین كسی بر اثر ناتوانی نتواند حالت اسهال را تحمل كند . كسی كه بدنش متخلخل نامتراكم است و به زودی به تحلیل می رود، باید غذاهای تر و زود هضم بخورد، با این كه تنهای متخلخل تحمل غذاهای غلیظ و مختلف را بیشتر دارند و از آسیب عوامل درونی مصون هستند و غالباً از عوامل خارجی زیان می بینند. كسی كه زیاد گوشت می خورد و در آسایش زندگی می كند باید خود ر ا به رگ زدن عادت دهد . اگر مزاج چنین شخصی سردی گراست باید موادگوارش دهنده ( جوارشنات) و انواع هلیلِه ها (اطریفلات) را استعمال كند .

برای چنین كسی هرچه معده و روده ها و رگ های نزدیك به آن ها را پالایش می دهد مطلوب است . گرد هم آمدن غذاهای گوناگون در معده بسیار بد است، بویژه اگر مدت غذا خوردن طولانی باشد در این صورت غذاها از حیث هضم هماهنگ نخواهد بود.

این نكته را باید بدانی كه : بهترین نوع غذاهای مطلوب غذایی است كه شخص از آن بسیار لذت می برد، زیرا لذت بخشی خوراك به این معنی است كه معده آن را به خوبی در بر گرفته است و نیروی گیرنده آن را به خوبی پذیرفته است . لیكن غذای لذیذ در شرایطی خوب است كه اندام های اصلی همه سالم و نیكو مزاج باشند وگرنه لذت بردن دلیل بر خوبی نمی شود . مثلا اگر مزاج ها همه بر وفق مراد نباشند و یا مزاج اندام ها مخالف هم باشند و كبد با معده اختلاف مزاجی غیرطبیعی داشته باشد، لذت بخشی خوراك مقیاس خوبی آن نیست . گذشته از این، غذایی كه بسیار لذت بخش باشد وقتی به مقدار زیاد تناول شود زیان آورخواهد بود.

وعده های غذا

بهترین دستور در باره طعام سیر كننده آن است كه روز اول یكبار و روز دیگر دو بار، در صبحانه و شام تناول شود . باید اعتیاد را نیز مراعات كرد، مثلا اگر كسی كه عادت داشته است روزی دو بار بخورد به این دستور عمل كند لاغر می شود و از نیرویش می كاهد، اگرضعف هضم داشته باشد باید روزی دو بار غذا بخورد ولی هربار غذای خود را كمتر كند . كسی كه عادت دارد هر روز یكبار غذا بخورد و بخواهد عادت را تغییر دهد و روزی دو بار بخورد ناتوانی و تنبلی و سستی بدو روی می آورد .

اگر غذای ناهارش در او باقی ماند در موقع شب توان را از دست می دهد و شام را بدون اشتها می خورد، در نتیجه آروغ ترش، بدنفسی، دل بهم خوردگی، دهان تلخی و لینت شكم به وی روی می دهد، زیراچیزی را برای معده آورده است كه این اندام به آن خونگرفته است و عوارض همان خواهند بود كه ازعدم هضم غذا روی می آورند . ممكن است به چنین كسی ترس وبی تابی روی آورد، دهانه معده اش بدرد آید، در معده اش سوزش پیدا شود و چنان پندارد كه روده ها و احشایش پا در هوا هستند، زیرا معده تهی است و برخود بند آمده است و تُرُنجیده است . ممكن است ادرار و مدفوعش سوزنده باشند و شاید بر ا ثر ریزش زهره به معده چنانچه مزاجش بیشتر صفرایی باشد در پهلوهای خود احساس سردی كند و چنین است حال كسی كه معده اش و نه بدنش بیشتر صفرایی باشد . چنین كسی خوابش بهم می خورد و در رختخواب پهلو به پهلو می شود . بدنی كه در معده اش صفرای زیاد گرد آید نیاز به خوردن جدایی انداز دارد و باید قبل از آنكه خود را شستشو دهد به سرعت غذایی بخورد كسی كه می خواهد قبل از شروع به ورزش چیزی بخورد بهتر است نان خالی تناول كند، آنقدر كه پیش از آغاز ورزش شروع به هضم كند . حركت قبل از غذا خوردن باید تند و قوی و حركت بعد از غذا نرم و آهسته صورت گیرد . حركت نباید آنچنان باشد كه اشتهای تباه برانگیزد . برای اصلاح اشتهای تباه كه میل به تندمزگی و نفرت از شیرینی و چربی دارد، بهترین راه، قَی كردن به وسیله موادی مانند اسكنجبین و ترب پس از خوردن ماهی است.

شخص فربه اندام نباید وقتی كه تازه از گر مابه آمده است غذا بخورد، بلكه بعد از خروج از حمام و پیشاز غذاخواب سبكی بكند و بهتر است كه بیشتر از یك وعده غذا نخورد، غذایی را پیش از هضم غذای اولی تناول نكند، و بر خوراك به هیچ وجه حركات تند انجام ندهد، تا این كه غذا قبل از هضم فرو نرود و یا بدون هضم فرونلغزد و یا مزاجش بر اثر خضخضه (حركت غذ ا) تباه نگردد . در موقع صرف غذا نباید آب زیاد بنوشد زیرا آب بین طعام وجرم معده جدایی می اندازد و آن را خاموش می كند بلكه بهتر آن است كه آب نخورد تا خوراك به معده وارد شود . علامت ورود طعام به معده آن است كه قسمت های بالایی شكم سبك می گردد . اگر بسیار تشنه بود كمی آب سرد برمكد و از آن تجاوز نكند . هر قدر آب سردتر باشد بیشتر رفع تشنگی می كند . این مقدار آب مكیده معده را انبساط و انقباض می بخشد . به طور كلّی نوشیدن آب به شرطی كه در وسط غذا نباشد و به اندازه ای كه برای خوراك مفید باشد روا است . كسانیكه سرد مزاج و تر مزاج هستند بهتر است بعد از صرف غذا، تشنگی را تحمل كنند و بخوابند . لیكن تشنه ماندن بعد از غذا و خوابیدن بعد از طعام برای گرم شدگان صفرا دارخوب نیست . كسانی كه بیماری صفراوی دارند اگر به مدت زیادگرسنه بمانند زهره به معده راه می یابد و هر غذایی را كه بعداً خورده می شود به تباهی می كشاند و در این صورت در حالت خواب و بیداری آنچه بر سر تباه مزاجان می آید بر آن ها روی می دهد و شاید هم اشتها به غذا از بین برود . در این حالت باید آنقدر آب بخورد كه طعام را به طرف پایین براند و مزاج خود را با غذای خفیف مانند آلو كه مزاج را تغییر نمی دهد نرم كند و یا شیرخشت بخورد و بعد از این كه اشتهایش بازگشت غذا میل نماید.

كسانی كه مرطوب اندام و مرطوب بدن هستند و رطوبت بدنشان طبیعی و به آسانی قابل گداختن است نمی توانند مانند خشك بدن ها تحمل گرسنگی داشته باشند مگر این كه بدنشان از رطوبت های غیرطبیعی و غیر آنچه در گوهر اندام ها دارند پر شده باشد، و آن رطوبهای وارده "خوب"باشند و شایستگی داشته باشند كه طبیعت آن ها را به غذای صحیح تبدیل كند و نیروی غذایی به آن ها بدهد. نوشیدن آب در موقع غذا خوردن و دنبال كردن غذا با آب زیان آورترین كارها است زیرا آب خود سریع الهضم است و به آسانی فرو می رود و طعام را قبل از آنكه از راه طبیعت هضم شود با خود به معده می برد و در نتیجه سبب تعفّن و بند آمدن ها و گاهی موجب گرمی می گردد. شیرینی ها چون به مذاق خوش آیند هستند و طبیعت قبل از هضم آن ها را به خود می كشد بسا كه زود موجب بند آمدگیها می شوند و بند آمدگی ها به نوبه خود سبب بسیاری از بیماری ها می گردند كه یكی از آن ها بیماری استسقاء است .

كسانی كه درون گرم و نیرومند دارند، اكثراً بعد از خوردن غذای غلیظ، غذا به بادهایی تبدیل می شود كه معده و اطراف آن را كشیدگی می دهد، و بیمارهایی كه از كشیدگی معده و اطراف آن انتظار می رو د روی می آورند .

كسی كه معده اش تهی است چنانچه غذای لطیف بخورد معده را سلامت نگه داشته است و اگر بلافاصله بعد از غذای لطیف غذای غلیظ فرو دهد معده از آن متنفر است و آن را هضم نمی كند و تباه می گردد، مگر این كه در بین این دو غذا فاصله ای داده شود . اگر شخص بخواهد این فاصله را مراعات كند باید طعام غلیظ را اندك اندك وارد معده نماید و در این صورت معده به وسیله غذای لطیف بند نمی آید . اگر مقدار غذا خیلی بیشتر از اندازه بو د و معده را مالامال وسرشاركرد و یا بر اثر حركت آنچه در معده است بهم زده شد و یا یك نوشیدنی معده را پریشان حال و مشوش گردانید، باید هرچه زودتر قی كند . اگر فوراً به قَی كردن نرسید و یا قی كردن سرسختی كرد و زحمت داشت، چاره این است كه آب گرم را اندك اندك فرو دهد . آب گرم پرشدگی معده را فرو می نشاند و خواب را جلب می كند

همین كه شخص احساس خو اب كرد خود را بیاندازد و تا می تواند بخوابد . اگر آب گرم و خواب هم فایده ای نبخشیدند باید صبر كند شاید طبیعت او را یاری كند و از این آسیب رهایی دهد . اگر چنین بود چه بهتر ولی اگر طبیعت هم به هیچ وجه یاوری نكرد، مسهل ملین بخورد و خود را وارهاند.

اگر شخصی كه معد ه اش بهم خورده است، دارای گرمی مزاج باشد به عنوان مسهل از اطریفل و خلنجین و كمی عرق سعتر (پونه كوهی ) استفاده كند . لیكن كسان سرد مزاج باید به وسیله داروهایی مانند زیره ای، شهریارانی، تمر (تمر هندی) كه در "اقرابادین"آمده اند، از بهم خوردن معده نجات یابند . پر شدن و انباشته شدن معده به وسیله نوشیدنی ها آسان تر از پر شدن به وسیله غذا است .

كسی كه به سنین پیری رسیده است باید بداند كه معده اش همان معده دوران جوانی نیست. اگر همان ندازه و همان نوع سابق را از حیث غذادنبال كندخوراكش همه به مواد زای د تبدیل می شود . بهتر آن است كه اندازه غذا را كاهش دهد.

كسی كه قبلاً به غذاهای غلیظ خوگرفته است و اینك می خواهد رژیم غذایی را تغییر دهد و خوراك خود را لطیف گرداند، باید بداند كه تخلیه هایی كه از ترك غذای غلیظ در مجاری پیدا می شود و غذای لطیف یارای پر كردن آن ها را ندارد، به وسیله هوا پر می شود . اگر چنین كسی بعد از تغییر رژیم غذایی مجددا به رژیم پیشین برگردد و از لطیف دست بر دارد و غلیظ را از سر گیرد، در او بند آمدگیهایی پدید می آید.

غذاهای گرم : زیان هایی را كه از خوراك گرم روی آورند می توان با سكنجبین دفع كرد. اگر سكنجبین با شكر تهیه شود وادویه در آن بریزند بهتر است و اگر سكنجبین با عسل باشد احتیاجی به آمیزه ندارد.

غذای سرد: اگر غذای سرد زیان آور باشد درمانش با آب انگبین و شراب انگبین و زیره ای است.

غذای غلیظ : كسی كه از خوراك غلیظ ناراحت است، اگر مزاجش گرم است چاره اش با سكنجبین پر از ادویه است و اگر مزاجش سرد است باید به مقداری از مواد فلفلی و پونه ای متوسل شود.

غذای لطیف : غذای لطیف برای نگهداری سلامت بدن بهتر از غلیظ است.

ورزشكاران و كسانی كه بر اثر كار ز یادخسته می شوند، خوراك غلیظ را بیشتر تحمل می كنند . خواب خوش

و دراز مدت آنان در هضم غذای غلیظ مددكار است . لیكن گاهی اتّفاق می افتد كه به واسطه عرق كردن زیاد كه بر اثر آن مواد زیادی از بدن تحلیل می رود، كبد غذای هنوزهضم نشده را دریافت می نماید . در این حالت چه در زمان پیری باشد و چه در زمان های دیگر، ممكن است برای پذیرش بیماری های كشنده آمادگی پیدا كند . بویژه این حالت برای كسانی امكان دارد كه خوداعتراف می كنند به این كه هضم آن ها به كمك خواب انجام می شود و اگر بی خوابی كشند غذایشان هضم نمی شود.

اگر در تابستان ، قبل از غذا میوه های تر از قبیل زردآلو، توت، خربزه، هلو و آلو بخورند برای مزاج نامناسب نیست و اگر بجای آن ها میوه های بهتر باشد چه بهتر . چون بخشی از این میوه ها آب خون را می افزاید و این افشره و گوهر میوه، همانطور كه در خارج به جوش می آید در خون نیز همان حالت را دارد . در این صورت گرچه شاید مفید باشد لیكن درعین حال خون را برای تعفّن آماده می نمایند . همچنین میوه هایی مانند خیار و خیارچنبر كه خون را پر از خلط می كنند با این كه نفعی می رسانند زیان هایی نیز در بر دارند . به این جهت كسانی كه این مواد سردی آور را می خورند، با این كه در ابتدا خنك می گردند ولی دور نیست كه به تب مبتلا شوند . بدان كه ممكن است خلط آبكی چرك و به رنگ زنگار شود و این در صورتی است كه نگدارد و در رگ ها بماند . كسانی كه این مواد آبدار را می خورند اگر قبل از جمع آمدن آب آن ها، به ورزش بپردازند و یا این كه در موقع میوه خوردن ورزش كنند تا آبكی ها به تحلیل روند و كمتر زیان رسان باشند كار مطلوبی انجام داده اند . این نكته را نیز بدان كه اگر ماده خام یا آبكی همراه خون باشد و نگذارد خون به بدن بچسبد، خون كاهش می یابد روش مطلوب آن است كسی كه میوه میخورد بعداً پیاده روی كند و سپس غذا بخورد تا غذا بلغزد.

غذاهایی كه ماده آبكی و خلط غلیظ و چسبنده و صفرایی را افزایش می دهند از آنجا كه ممكن است خون بر اثر ماده آبكی آن ها متعفّن شود و خلط غلیظ و چسبنده، مجاری و راههای مراره ای را بند آورد و صفرا بدن را گرم كند و در نتیجه آن خون گرمتر شود، تب ها پیدا می شوند.

حبوبات (بقول) مراری شاید در زمستان مفید باشند و مقدار كم آن ها( تفهه ) در تابستان نیزبی بهره نیست كسی كه ناچاراست غذای ناپسندیده بخورد بهتر آن است كه وعده های غذا را كاهش دهد و خوردن آن پی درپی نباشد و مواد دفع كننده زیان های چنین غذاها را با آن ها بیامیزد مثلا اگر از شیرینی ناراحت می شود، مواد ترش نظیرسركه، انار ترش، سكنجبین سركه، به و نظایر آن را بخورد وتلاش كند كه تخلیه شود . كسی كه از غذای ترش مزه در رنج است انگبین و شراب كهنه بخورد و شراب انگبین موقعی برای معده موثر خواهند بود كه غذای ترش مزه به پختگی نرسیده است و هضم نشده است.

كسی كه از خوردن مواد چرب ناراحت است، چاره اش موادگس مزه ای نظیر شاه بلوط، دانه آس، خَرنُوب شامی، میوه درخت سدر، زالزالك و یا داروهای تلخ نظیر راسن تلخ (زنجبیل شامی) و داروهای شورمزه و تندمزه مانند كامه (آبكامه)، سیر و پیاز و تمام موادضدچربی است . كسی كه دارای خلط های رقیق و "بد "است بهتر است غذای خوب زیاد بخورد . كسی كه بدنش به آسانی می گدازد باید غذایش تر و زودهضم باشد .

جالینوس فرماید: "خوراك تر برای هیچ حالتی از حالات بدن مناسب نیست، انگار كه ارزش هیچ است، نه شیرین است نه ترش، نه تلخ است نه تند، نه گیرنده است و نه شور ". كسی كه بدن نامتراكم دارد غذای غلیظ را بیشتر از كسان دارای بدن متراكم تحمل می كند .

زیاده روی در غذاهای خشك اشتها را از بین می برد، رنگ را زشت می كند و مزاج را خشك می گرداند . خوردن چربی زیاد، تنبلی می آورد و اشتها را از بین می برد . زیاده روی در خوردن غذاهای سرد سستی، تنبلی و پژمردگی می آورد . زیاده روی در خوردن غذای ترش انسان را زود پیر می كند . عادت كردن زیاد به خوراك های تند و شور نامطلوب است . غذاهای تند به معده زیان می رسانند و غذاهای شور طعم برای چشم خوب نیستند. غذای چرب اگر چه با مزاج دمساز باشد، هرگاه متعاقب آن خوراك ناپسند آید ناپسند می گردد.

منبع : کتاب اول قانون در طب

كسي كه مي خواهدبهداشت رارعايت كند نبايد غذاهاي دارويي مانند سبزي(بقول )و ميوه و نظاير آن را غذاي اصلي خود قرار دهد، زيرا غذاهاي نرم كننده خون را مي سوزانند، غذاهاي غليظ بلغم آورند و تن را سنگين مي كنند.

آداب آشامیدن

آنچه در آشاميدن ، بايسته است

امام صادق عليه السلام : ايستاده آشاميدن آب در روز، مايه ى قدرت افزونتر و تندرستى بيشتر است 

امام صادق عليه السلام : ايستاده آشاميدن آب در روز، موجب عرق كردن بيشتر و توان افزونتر بدن است 

امام صادق عليه السلام : ايستاده آشاميدن آب در روز، غذا را گوارا مى سازد و ايستاده آشاميدن آب در شب ، زرداب مى آورد

امام باقر (ع) يا امام صادق عليه السلام : در حالت ايستاده ، آب مياشام ، و در آب بركه ، پيشاب مكن ، و بر گرد قبر، مچرخ و در خانه اى تنها ممان ، و با يك لنگه پاى افزار، راه مرو؛ چرا كه چون بنده اى در يكى از اين حالتها باشد، شيطان بسيار زود به سوى او مى شتابد

آشاميدن آب نيم گرم

امام صادق عليه السلام : دو چيز مناسب است كه به هيچ درون نادرستى در نمى آيند، مگر اين كه آن را به درستى مى آورند، و دو چيز نامناسب است كه به هيچ درون سالمى در نمى آيند، مگر اين كه آن را نادرست (و ناسالم ) مى كنند. آن دو چيز مناسب عبارتند از: انار و آب نيم گرم (وِلرم ) و آن دو چيز نامناسب عبارتند از: پنير و گوشت خشك شده .نوشيدن آب فراوان

امام صادق عليه السلام : آب بسيار منوش ؛ چرا كه سرچشمه هر دردى است 

امام صادق عليه السلام : اگر مردم كمتر آب مى نوشيدند، بدن هايشان به سامان بود

امام صادق عليه السلام : هر كس كمتر آب مى نوشد، تندرست است

امام صادق عليه السلام : كمتر آب بنوش ؛ چرا كه هر دردى را به سوى خود مى كشد. از درمان نيز تا هنگامى كه بدنت تاب درد را دارد، بپرهيز

نوشيدن آب سرد و آب جو در حمّام

امام صادق عليه السلام : از نوشيدن آب سرد و آب جو (فُقّاع ) در حمام ، حذر كن چرا كه معده را تباه مى كند