سالمندان و جوانان نیز مانند کودکان به محبت نیازمندند; ولىاین نیاز در کودکان محسوستر است.
«من قبل ولده کتب الله عزوجل له حسنه و من فرحه، فرحه اللهیوم القیامه.»
آن که فرزندش را ببوسد، خداوند حسنهاى در نامه عملش مىنویسدو هرکه فرزندش را شاد کند، خدا او را در قیامتشاد خواهد کرد.
ابراز محبتسبب تامین بهداشت روانى نوزاد است. کودکى که ازمحبتسرشار پدر و مادر برخوردار است، قدرت سازگارى بیشترىدارد; احساس سکون و آرامش مىکند; اعتماد به خویشتن در وىنیرومند است و به میزانهاى اخلاقى حساستر است.
در روایات چنین مىخوانیم:
«کان النبى(ص)اذا اصبح مسح على رووس ولده»
رسول خدا(ص)هر بامداد دست محبتبر سر فرزندانش مىکشید.
کودکانى که در سالهاى نخستین زندگى از محبت والدین و دیگربزرگسالان محرومند، در بلوغ و سالمندى ناراحتیهاى شدید عاطفى ازخود بروز مىدهند.
وقتى محیط خانه، سالم و از عاطفه و محبتسرشار باشد، وجدانکودک رشد مطلوب خود را آغاز مىکند و احساس حمایت و امنیت وآزادى عمل او را فرا مىگیرد.
محیط خانواده باید از محبتسرشار باشد تا کودک ضمن احساسامنیتخاطر، امکان یادگیرى بیابد، زیرا خانوادهاى که همیشهنزاع و مشاجره بر آن حکم فرماست، موجب اضطراب و نگرانى کودکمىشود و این امر فرصتیادگیرى را از او سلب مىکند.
رسول اکرم(ص)مىفرماید: «اکثروا من قبله اولادکم فان لکم، لکلقبله درجه فى الجنه ما بین کل درجه خمسه ماه عام.»
فرزندان خود را زیاد ببوسید; زیرا با هر بوسه مقام و مرتبتىدر بهشتبراى شما فراهم مىشود که فاصله میان هر مقام پانصد سالاست.
وقتى کودک حس کرد پدر ومادر از وى غافلند و به او محبتندارند، کینه آنها را به دل مىگیرد و اندیشه انتقام از اجتماعآنها را در سر مىپروراند. این حالت گاه به ناهنجاریهاى روانى وجرم و جنایت مىانجامد.
امام صادق(ع)مىفرماید: «ان الله عزوجل لرحم الرجل لشده حبهلولده.»
مردى که به فرزندش محبتبسیار دارد، مشمول رحمت و عنایتمخصوص خداوند بزرگ است.
کودک به محبت نیاز دارد و خشونت و قهر موجب انحراف او ازمسیر عادى زندگى مىگردد. در واقع دستورهاى سخت و مکرر حالتدفاعى در وى ایجاد مىکند و سلب آزادى از او سبب مىشود به دروغپناه برد.
گاه کودک از این که نمىتواند محبت والدین را به خود اختصاصدهد احساس حسادت کرده، به تنبیه آنها مىاندیشد و از آنجا کهقادر نیست چنین کارى کند، به بد رفتارى روى مىآورد; براى مثالناخن مىجود، شست مىمکد، فحش مىدهد و حتى گاه به دزدى مىپردازد.
اطفالى کهخود را محبوب والدین حس نمىکنند، با جسارت ناراحتىخود را پنهان مىکنند. در واقع اطفالى که از محبت محرومند یاکمرو و خجالتى مىشوند یا جسور. رسول گرامىاسلام(ص)در باره محبتبه فرزند مىفرماید:
خداوند پدرى را که با چشم محبتبه فرزندش مىنگرد و با نگاهپرعطوفتخویش شادش مىسازد، از پاداش آزاد کردن یک بندهبرخوردار مىسازد.
کارل را جرز، روان شناس آمریکایى، نیز بر اهمیت این نیازتاکید دارد. او معتقد است: کودکان دریافت توجه مثبت را ارضاکننده و دریافت نکردن آن را ناکام کننده مىیابند. از آنجا کهتوجه مثبتبراى رشد انسان حیاتى است، رفتار کودک به وسیلهمقدار محبت و عشقى که به او عطا مىشود، هدایت مىگردد. اگر مادرتوجه مثبت را ارائه ندهد، گرایش فطرى کودک به سوى شکوفایى ورشد خود با مانع مواجه خواهد شد. اگر این حالت زیاد اتفاقافتد، کودکان تلاش براى شکوفایى را متوقف مىکنند و در عوض براىبه دست آوردن توجه مثبت دیگران مىکوشند.
مهمترین چیزى که یک کودک براى رشد ذهنى لازم دارد، محبت وتوجه بزرگترهاست. کودکان از سنین نوزادى محبت را درک مىکنند واگر در این دوران محبتببینند، دوست داشتن را مىآموزند. کودکبا در آغوش گرفتن، نوازش کردن و برخورد محبت آمیز احساس آرامشمىکند. پدر و مادر باید براى محبت کردن به کودک وقت صرف کنند.
کودکان خیلى زود بىتوجهى دیگران را مىفهمند و از اینکه کسىآنها را دوست نداشته باشد، مىترسند.
ابراز محبت فیزیکى ما به کودکان، هم براى آنها و هم براىخودمان بسیار مهم است. در آغوش کشیدن فرزندانمان یکى از سادهترین و بزرگترین لذتهایى است که ممکن است در زندگى داشته باشیمو شیوهاى مستقیم و گویا براى ابراز محبتى است که به آنانداریم.
نخستین و اصلىترین درس در تربیت فرزندان این است که بهفرزندانتان بگویید دوستشان دارید. ممکن استبگویید خوب آنهامىدانند که من دوستشان دارم و لزومى ندارد این را بگویم; ولىباید این امر را به فرزندانتان نشان دهید که برایشان ارزشقائلید و دوستشان دارید.
محبت ما به کودکان باید بىقید و شرط باشد. محبتبىقید و شرطبه راحتى و بدون هیچگونه رابطه و ضابطهاى ابراز مىشود. برخى ازوالدین محبتخود را ابزارکنترل فرزندانشان مىسازند. این والدیندر صورت خشنودى از رفتار کودک به وى محبت مىکنند و در صورت عدمخشنودى محبتخود را از آنان دریغ مىدارند. کودکان به تایید ومحبت والدین به شدت نیازمندند و به همین دلیل شاید عدم ابرازمحبت در کنترل رفتار آنان روشى موثر باشد; اما این کار ممکناست نه تنها برتکامل حس عزت نفس کودک بلکه بر حس امنیت درونىوى نیز تاثیر منفى بگذارد.
البته لازم نیست فرزندانمان را در ناز و نوازش و محبتخود غرقسازیم یا تمام توجه خود را به آنها متمرکز کنیم. تنها کافى استبا گفتار و کردار خود به آنها اطمینان دهیم که دوستشان داریم وبرایشان ارزش قایلیم. با این کار زیربناى محکم و استوارىمىسازیم که حس عزت نفس و ایمنى برآن بنا خواهد شد.
منابع:
فرهنگ کوثر 1378 شماره 35