حمام کردن در زمان پدربزرگ ھا و مادربزرگ ھای ما کارکردھای مختلفی داشته که یکی از آنھا مربوط به تمیزشدن و نظافت کردن بوده و مابقی کارکردھای حمام از دیدگاه طب سنتی ایجاد تعادل طبع، آرامش و تعدیل مزاجافراد بوده است
: حمام کردن در زندگی مدرن امروزی تفاوت ھای بسیار زیادی با حمام کردن به شیوه سنتی و براساس تدابیر طب سنتی ایران دارد. امروزه ما بیشتر در شیوه و سبک زندگی مان جنبه ھای تمیزکنندگی حمام را مدنظرداریم در حالی که حمام کردن در زمان پدربزرگ ھا و مادربزرگ ھای ما کارکردھای مختلفی داشته که یکی از آنھا مربوط بهتمیزشدن و نظافت کردن بوده و مابقی کارکردھای حمام از دیدگاه طب سنتی ایجاد تعادل طبع، آرامش و تعدیل مزاجافراد بوده است. از این روست که با مرور زندگی پدربزرگ ھا و مادربزرگ ھایمان به این نتیجه می رسیم که آنھا در طولزندگی از توان جسمی بالاتر و روحیه بھتری در مقایسه با ما برخوردار بوده اند زیرا آنھا علاوه بر آنکه با تنظیم رژیمغذایی شان برای اصلاح مزاج شان اقدام می کردند از روش ھای مختلف حمام درمانی نیز برای این منظور استفادهمی کردند.
حتما تا امروز تصویری از حمام ھای قدیمی دیده اید. معماری این حمام ھا در مقایسه با طراحی حمام ھای مدرن امروزیبسیار متفاوت است. در زمان قدیم فضای حمام از 4 بخش با نام سردینه، گرمخانه، خزینه و چال حوضتشکیلمی شده و افرادی که برای حمام کردن وارد حمام می شدند باید از این فضاھا عبور کنند؛ فضاھایی که ھریک از آنھا کاربردو خواص درمانی خود را دارد.
در فضای سربینهکه فضای سرد و خشک حمام است، افراد لباس ھایشان رادرمی آوردند و در فرصتی که پیش می آمد با افراد دیگر احوالپرسی و گفت و گو می کردند و به خوش و بش و طنزگویی ورفع کینه ھا می پرداختند و این مسئله موجب می شد تا روحشان نیز مانند بدنشان استحمام می کرد. در کنار سربینه اما فضای اصلی حمام به نام « گرمخانهبا طبع گرم و خشک وجود داشته که در حقیقت فضایی برای حمام کردن و » دریافت مشت و مال بوده است.افراد می توانستند در این فضا برای تمیزکردن خود اقدام کنند. پس از این فضا « خزینه » » وجود داشته که دارای طبع گرم و تر بوده و پس از آن « ھشتی » یا « چال حوض وجود داشته که در آن استخر آب سرد باطبع سرد و تر وجود داشت . قاعده این بود که آب خزینه و چال حوض از یک سمت وارد و از سمت دیگر خارج شود تا آب این دو استخر دائما پاک و تمیز باشد که اگر چنین نبود آن حمام را ناسالم می دانستند.
حمام آب شور و درمان چاقی
حکیمان طب سنتی مراجعان خود را که مبتلا به چاقی و اضافه وزن ھستند به حمام کردن با آب شور تشویق می کردند.
آنھا ھمچنین برای درمان بیماری ھایی نظیر ریزش موی سر یا خارش پوست نیز حمام کردن با آب شور را بسیار موثرمی دانستند؛ از این رو به بیماران خود توصیه می کردند که برای حمام کردن با آب شور به حمام ھای سنتی در مناطقجنوبی کشور که آب آنجا شور است بروند یا با مخلوط کردن نمک با آب، آب شور درست کنند. البته حمام کردن با آبصفحه نخست اخبار روز سبک زندگی گردشگری چھره ھا آشپزی سلامت دکوراسیون فرھنگ و ھنر
شور در کنار فواید درمانی اش، مضراتی نیز به ھمراه داشت که ازجمله رایج ترین آنھا می توان به درد چشم، ابتلا به نزله وکدورت حواس اشاره کرد كه درمانگران طب سنتی با تجویز شیوه ھا و نسخه ھایی، روش ھای اصلاح این مضرات را بهبیمارانشان آموزش می دادند؛ به عنوان نمونه آنھا به بیمارانشان می گفتند بعد از حمام کردن با آب شور، بدنشان را باآب گرم بشویند و با روغن ماساژ دھند.
بھبود کیفیت زندگی با حمام درمانی:
درمانگران و حکیمان طب سنتی به مردم توصیه می کردند که متناسب با نوع مزاجی که دارند از فضای حمام ھایسنتی استفاده کنند؛ به این ترتیب برای ھر فرد نسخه ای مخصوص به او وجود داشت؛ به عنوان مثال حکیم به فرد میگفت برای آنکه طبعش به سمت اعتدال برود در کدام یک از بخش ھای حمام بیشتر توقف کند. اگر طبع فردی گرم و تربود، حکیم به او توصیه می کرد وقت بیشتری را در سربینه که دارای طبع سرد و خشک بود بگذراند؛ به این ترتیب کهگرفتن ناخن، اصلاح کردن یا رنگ کردن موھایش را در فضای سردینه انجام دھد تا بتواند مدت زمان بیشتری را در این فضابماند و از اثرات درمانی آن فضا بھره مند شود. به این ترتیب حکیمان و درمانگران برای تک تک افراد تدبیری جداگانهداشتند و با کمک شیوه ھای مختلف از قبیل مشت ومال، رایحه درمانی، ماساژ و سنگ درمانی به درمان افراد ی ابھبودکیفیت زندگی آنھا اقدام می کردند.
توصیه حکمای طب سنتی برای حمام کردن:
درمانگران و حکمای طب سنتی شرایط مختلفی را برای حمام کردن قائل بودند که متاسفانه کمتر در شیوه حمام کردنمردم در زندگی ھای امروزه قابل مشاھده است . این درمانگران به مراجعان خود توصیه می کردند که از توقف زیاد درحمام و استفاده از آب خیلی داغ و سرد برای حمام کردن خودداری کنند. به اعتقاد این حکما استفاده از آب نیم گرمبھترین روش برای سلامت حمام کردن است. علاوه بر این، حمام کردن بلافاصله بعد از ورزش کردن یا فعالیت ھایجسمی توصیه نشده و بھتر است پس از انجام ورزش و فعالیت ھای جسمی اجازه دھید با گذشت زمان مقداری ازحرارت بدن کاسته شود. در عین حال حمام کردن با شکم پر نیز ازجمله مھم ترین پرھیزھایی است که درمانگران طبسنتی به آن اشاره کردند زیرا حمام کردن با شکم پر موجب جذب مواد غذایی می شود که ھنوز عمل ھضم آنھا بهخوبی انجام نشده و این مسئله موجب می شود تا اختلال ھایی برای بدن به وجود آید.
غذادرمانی در حمام فراموش شده:
در دوران قدیم ھمزمان با حمام رفتن، حین حمام کردن و حتی پس از آن غذادرمانی ھای مختلفی انجام می شد. مردمخوراکی ھا و نوشیدنی ھای مختلفی را با مشورت درمانگر طب سنتی مصرف می کردند؛ به عنوان مثال درمانگران وحکیمان طب سنتی به مردم توصیه می کردند بعد از حمام کردن یک لیوان شربت سکنجبین با تخم شربتی یا تخمبالنگو یا تخم ریحان بنوشند زیرا نوشیدن این شربت موجب تقویت بدن و قوای فرد که به دلیل حرارت حمام، کم شدهمی شود و موجب می شود تا فرد قوای از دست رفته خود را دوباره به دست آورد.
از حمام سرد و گرم چه می دانید؟
در قدیم مردم روش ھای مختلفی برای حمام کردن داشتند؛ آنھا یک بار در ھفته حمام تنظیف می کردند که طولانی ترینشیوه حمام کردن آنھا بوده است. در این حمام آنھا خود را شست وشو می دادند تا آلودگی ھا را از خود دور کنند. حرارتاین حمام در حدود 28 تا 30 درجه سانتی گراد بوده تا مردم علاوه بر پاکیزگی از فواید این حمام برای افزایش آرامش وتسکین اعصابشان نیز استفاده کنند. به جز حمام تنظیف، حمام سرد، حمام بسیار سرد، حمام خنک، حمام معتدل وحمام گرم نیز وجود داشته که درجه حرارت ھرکدام از آنھا با یکدیگر متفاوت است. از میان این شیوه ھا، حمام بسیارسرد و حمام سرد باید با توصیه متخصص طب سنتی و تنھا برای عده ای که بدنی بسیار قوی دارند، تجویز شود. مدتزمان توقف در این حمام حدود 20 ثانیه است و اثر درمانی آن تقویت بدن و سفت شدن عضلات و ماھیچه ھاست. بھتراست این حمام در فصل تابستان انجام شود. حمام خنک نیز که حرارت آن حدود 18 تا 25 درجه سانتی گراد استعملکردی مشابه حمام سرد را دارد و می توان آن را در فصل ھای سرد نیز تجربه کرد؛ به شرط آنکه ھوای اتاق و محیطخانه مناسب و گرم باشد و احتمال ابتلا به سرماخوردگی به صفر برسد.درمان پوست چرب با آب شِبیحکیمان طب سنتی حمام کردن با آب شِبی را یکی از مفیدترین روش ھا برای درمان پوست ھای چرب می دانستند. اینآب محتوی املاح آلومینیوم یا ھمان زاج سفید است. آنھا بر این باور بودند مردمی که دچار پوست چرب ھستند یابدنشان بیش از اندازه عرق می کند از طریق حمام کردن با آب شبی و رعایت تدابیر درمانگران طب سنتی می توانندجھت درمان خود اقدام کنند. البته حمام کردن با آب شبی عوارضی نظیر تب و تشنج را نیز برای بیمار به ھمراه داشت
که با رعایت توصیه ھای حکیمان طب سنتی این عارضه کنترل می شد. این درمانگران به افرادی که باید زیاد با آب شبیحمام کنند می گفتند پس از حمام کردن بدنشان را با روغن بنفشه ماساژ دھند و به این ترتیب عوارض این شیوه حمامدرمانی را کاھش دھند.
افزایش آرامش با تصویردرمانی در حمام ھای سنتی
حمام ھای سنتی در بخش ھای مختلف خود متناسب با فضای سردینه، گرمخانه، خزینه و چال حوض تصویرسازی ھایمختلفی روی دیوارھایشان داشتند و به این ترتیب افرادی که برای حمام درمانی به حمام ھای سنتی می رفتند ناخودآگاهاز فواید درمانی شیوه تصویردرمانی و رنگ درمانی نیز در این حمام ھا بھره مند می شدند. در فضای سربینه روی دیوارھانقش ھای مرغ ھای دریایی و پرندگان وجود داشته تا به نوعی، روحیه افرادی که در این فضا قرار می گیرند تا برای حمامآماده شوند یا فضای حمام را ترک کنند تلطیف شود. نقش حیوانات درنده نظیر شیر و پلنگ یا تصویر مردانی جنگجو نیزازجمله تصویرھایی است که بر دیوار گرمخانه می کشیدند. وجود این تصویرھا بر دیوار گرمخانه موجب می شد تا روح افرادکه در فضای گرم گرمخانه در اصطلاح طب سنتی به درون میل کرده و موجب بروز حالت خواب آلودگی و غش غش در افرادمی شود، با تماشای این عکس ھا مھار شود و ھوشیاری فرد افزایش یابد.
بھترین شیوه حمام کردن را بشناسیم
اگرچه در جوامع امروزی دسترسی به حمام ھای سنتی و شیوه ھای سلامت حمام درمانی تقریبا دشوار است امامی توانیم با رعایت نکاتی ساده، متناسب با دستورات حکمای طب سنتی از خواص درمانی حمام درمانی در منزلمانبھره مند شویم. برای این منظور توصیه شده ھفته ای یك بار برای پاکیزه شدن حمام کنیم و اگر در طول ھفته کثیفشدیم، می توانیم از حمام معتدل استفاده کنیم. درجه حرارت این حمام حدود 25 تا 30 درجه سانتی گراد است و ازجملهحمام ھایی است که نه مقوی بدن است و نه موجب ضعف بدن می شود و در صورتی که در طول ھفته نیاز داریم تا باحمام کردن بانشاط و سرحال شویم، می توانیم از حمام سرد برای 20 تا 30 ثانیه استفاده کنیم.